درک ماهیت قیام امام حسین ع و راز ماندگاری آن، نیازمند شناخت و واکاوی ابعاد و زوایای مختلف اجتماعی، سیاسی، مذهبی، تاریخی و عاطفی است. یکی از ابعاد مهم این نهضت که در شناساندن ماهیت آن نقش اساسی دارد، بُعد عرفانی آن است. عرفان، شناخت قلبی است که از طریق کشف و شهود حاصل می‌شود و کسی که چنین مقامی را دارد، «عارف» نامیده می‌شود و دانش مبتنی بر آن را «معرفت» می‌گویند.[1] از این نگاه، علم رسمی که حاصل بحث و استدلال عقلی و نقلی است، به کشف حقیقت نمی‌انجامد؛ بلکه فقط نشانِ حقیقت را می‌دهد؛ در صورتی که عرفان، حقیقت را به معاینه درک می‌کند.[2]
[1]. مصاحب، غلامحسین، دائرة المعارف فارسی، تهران: امیر کبیر، 1383ش، ج 2، ص 1651.
)