عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ پژوهشکدۀ فلسفه و کلام اسلامی.
10.22081/rt.2013.68302
چکیده
ارتباط مسأله مقدّرات در زندگی انسان با موضوع اختیار و نقش اراده انسان در زندگی، هم به عنوان یک مسأله فلسفی و کلامی مطرح بوده و هم از دغدغه‌های فکری عموم انسان‌ها است و آثار روانی و اخلاقی نیز در زندگی آن‌ها برجای می‌گذارد. از جنبه فلسفی در مسأله رابطه ضروری علت و معلول، در مباحث کلامی در بحث از قضا و قدر و برای عموم انسان‌ها، علاوه بر مسأله قضا و قدر، آیات و روایاتی که در خصوص مقدّرات شب قدر وارد شده، پرسش‌هایی را درباره نقش اراده و اختیار انسان در زندگی ایجاد کرده است. چگونه می‌تواند حادثه‌ای در زندگی انسان تعیین شود، یا سرنوشت و خیر و شر او معین باشد، و انسان، اختیار و حق انتخاب در افعال و حوادث زندگی خود داشته باشد؟ اگر همه چیز در شب قدر برای انسان معین شده است، آیا انسان اختیاری در انجام امور خود خواهد داشت؟ آیا انسان می‌تواند در سرنوشت و مقدّراتی که تعیین شده، دخل و تصرف کند و آن‌ها را تغییر دهد؟ یا انسان در مقابل آنچه تعیین شده، هیچ دخالتی نداشته و چاره‌ای جز تسلیم ندارد؟ در این صورت، بسیاری از امور و اعتقادات، از جمله تکالیف انسان‌ها در مقابل خداوند و مسئولیت‌پذیری اخلاقی انسان فرو خواهد ریخت.
)