ادیان الهی همواره از نظر توان تبلیغی و سطح گسترش، افزون بر توفیق الهی متکی بر سه چیز بودند: «تلاش‌های پیامبر آن دین»، «کمک یاران» و «همکاری مردم». برخی آیات قرآن به صراحت درباره اهمیت نقش یاران در نشر دین سخن گفته‌اند. برای مثال خداوند در آیه 14 سوره مبارکه صف درباره دعوت حضرت عیسی(ع) از مؤمنان برای یاری فرموده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصَارَ اللَّهِ کَمَا قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ لِلْحَوَارِیِّینَ مَنْ أَنْصَارِی إِلَى اللَّهِ، قَالَ الْحَوَارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ؛ اهل ایمان، شما هم یاران خدا باشید؛ چنانکه عیسی مریم به حواریین (یاران خاصش) گفت: کی مرا در امر خدا یاری می‌کند؟ آن‌ها گفتند: ما یاران خداییم».
دین مبین اسلام نیز از ابتدای پیدایش همواره بخشی از موفقیت خود را مرهون یارانی بود که در شرایط خاص و به‌ویژه در بزنگاه‌ها به یاری رسول‌خدا(ص) شتافتند و نزد خدای متعال ارزش والایی یافتند؛ چنانکه در آیه 100 سوره توبه درباره آنان می‌فرماید: «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ؛ مسلمانان با سابقه اعم از مهاجرین و انصار و کسانى که به نیکى از آن‌ها پیروى کردند، خداوند از آن‌ها خشنود شد و آن‌ها (نیز) از او خشنود شدند و باغ‌هایى از بهشت براى آنان فراهم ساخته [است] که نهرها از زیر درختانش جارى است؛ جاودانه در آن خواهند ماند و این است پیروزى بزرگ». با این حال، برخی یاران رسول‌خدا9 چندان شناخته شده نیستند از جمله خَبّاب بن اَرَتّ[1] یا اَرْقَم بن ابی اَرْقَم[2] که در شمار ده نفر نخست و پیشگام در پذیرش اسلام هستند.
قیام امام حسین(ع) در برابر حکومت ستمگر و گمراه‌کننده اموی نیز از وقایع ماندگار تاریخ اسلام است. در این حرکت تاریخی افزون بر شخص امام حسین(ع)، یاران آن حضرت نقش بسیار پررنگی ایفا کردند. برخی یاران ایشان در نوشته‌ها و منبرها از شهرت زیادی برخوردارند، اما بخشی از یاران چندان مورد اشاره نبوده‌اند و طبیعتاً اطلاعات اندکی از آن‌ها وجود دارد. در این مقاله شرح حال چند نفر از این یاران کمتر شناخته شده، اطلاعاتی از زندگی و نحوه شهادت آن‌ها بیان می‌شود.
[1]. خبّاب، از یاران و مبلغان اسلام و از یاران امام علی(ع) بود. در سال ۳۷ قمری هنگامی که امام علی(ع) برای جنگ صفین از کوفه بیرون رفت، بیمار بود. هنگامی که امام(ع) به کوفه بازگشت، خباب درگذشت و آن حضرت بر او نماز گزارد و وی را به خاک سپرد. او اولین شخصی است که وصیت کرد در نجف به خاک سپرده شود. ر.ک: نصر بن مزاحم منقری، وقعة الصفین، ص 530.
[2]. خانه وی در مکه بر دامنه کوه صفا، محل گردآمدن مسلمانان و جایی برای دعوت به اسلام بود.
)