شایعه‌سازی؛ آثار و پیامدها

رسول خدا‌(ص) می‌فرماید: «خَرَجَتْ مِنْکَ کَلِمَةٌ فَبَلَغَتْ‏ مَشَارِقَ‏ الْأرْضِ‏ وَ مَغَارِبَهَا فَسُفِکَ بِهَا الدَّمُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِبَ بِهَا الْمَالُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِکَ بِهَا الْفَرْجُ الْحَرَامُ؛[1] سخن نابجا و شایعه‌پراکنی از تو فاش شد و شرق و غرب را فراگرفت و در اثر آن، خون‌ها به ناحق ریخته شد، اموال مردم به غارت رفت، نوامیس انسان‌ها به خطر افتاد و تو مسئول همه این جنایات هستی.»
شایعه‌سازی و شایعه‌پراکنی، بیماری خطرناک روانی و اجتماعی است که سرچشمة آن خباثت درونی و توطئه سیاسی و اجتماعی گروهی از یک طرف، و فرومایگی برخی افراد از سوی دیگر می‌باشد.
شایعه، به معنای خبر پخش‌شده که معمولاً در زمینه پخش مسائل منفی و انحراف در امور سیاسی و آبروریزی و هتک حیثیت افراد به‌کارمی‌رود و نوعی حرکت منفی و رذیلانه به شمار می‌آید.
باید توجه داشت که انسان، موجودی اجتماعی است و این افراد هستند که جامعۀ بزرگ انسانی را تشکیل می‌دهند. ازاین‌رو، پاکی و سلامتی آنها، تأثیر مثبتی در پاکی و سلامتی آحاد مردم دارد. بنابراین، شایعه‌سازی، منافع و آرامش عموم مردم را به خطر می‌اندازد و همگان وظیفه دارند با این بیماری مبارزه نمایند؛ چنان‌که اسلام با این پدیدة شوم اجتماعی برخورد نموده است: «إِنَّ الَّذینَ یُحِبُّونَ أنْ تَشیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ...؛[2] کسانی که [حتی در دل] دوست دارند زشتی‌ها در میان مردم شیوع یابد، عذاب دردناکی در دنیا و آخرت برای ایشان مهیا گردیده است.»
از این آیه و تفسیرهای آن، استفاده می‌کنیم: هرگونه شایعه‌سازی و شایعه‌پراکنی و حتی رضایت قلبی به آن، جزء گناهان کبیره است.[3]
رسول خدا‌(ص) نیز در نکوهش و خطر شایعه‌سازی و ضررهای اجتماعی آن می‌فرماید: «خَرَجَتْ مِنْکَ کَلِمَةٌ فَبَلَغَتْ‏ مَشَارِقَ‏ الْأَرْضِ‏ وَ مَغَارِبَهَا فَسُفِکَ بِهَا الدَّمُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِبَ بِهَا الْمَالُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِکَ بِهَا الْفَرْجُ الْحَرَامُ؛[4] سخن نابجا و شایعه‌پراکنی از تو فاش شد و شرق و غرب را فراگرفت و در اثر آن، خون‌ها به ناحق ریخته شد، اموال مردم به غارت رفت، نوامیس انسان‌ها به خطر افتاد و تو مسئول همه این جنایات هستی.»


[1].  کلینی، الکافی، ج 2، ص 115‏.


[2]. نور، آیه 19.


[3]. با توجه به آیه 36 سوره اسراء که فرموده: «إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً»، گناه قلبی نیز گناه است؛ بلکه ریشه گناهان دیگر است.


[4]. کلینى، الکافی، ج 2، ص 115‏؛ محمدتقی مجلسى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج 12، ص 93.