کرامت انسانی در قرآن کریم و سیره نبوی ص
محمدکاظم
کریمی
پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
author
text
article
2020
per
کرامت انسان، از آموزههای پایهای اسلام است که با اصل آفرینش او عجین شده است. انسان در مقایسه با دیگر موجودات، دارای استعداد و امتیازهایی مانند عقل، تفکر، اراده، قامت استوار و عاطفه است که بر پایه آنها حقوق و اختیاراتی دارد که کرامت او نیز ناشی از همین حقوق و قدرتهاست. از آنجا که انسان دارای قدرت تفکر است، حق انتخاب دارد و کسی نباید این حقوق را از او سلب کند؛ چنانکه قرآن میفرماید: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً؛[1] به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا [بر مرکبها] بر نشاندیم و از چیزهاى پاکیزه به ایشان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از آفریدههاى خود برترى آشکار دادیم». در جامعه آرمانی اسلام، هر انسانی محترم و دارای شخصیت و کرامت است. این تکریم دستکم از دو بُعد قابل توجه است: بُعد اول از جانب خود شخص؛ به این معنی که فرد با شناخت مقام خلیفةاللهی خویش و برتری وجودی بر بیشتر کائنات، قدر و منزلت خود را بداند و این گوهر گرانمایه را ارج نهد. دیگری از بُعد اجتماعی است؛ یعنی انسانها به عنوان اعضای جامعه در تعاملات اجتماعی خویش موظف به حفظ کرامت و تکریم یکدیگر هستند و نباید آن را نادیده بگیرند. [1]. اسراء: ۷۰
فصلنامه ره توشه
معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
2821-2797
1
v.
3
no.
2020
5
17
https://rahtoosheh.dte.ir/article_69310_8f577c8cfb9f6e0627be5d6178433b24.pdf
dx.doi.org/10.22081/rt.2020.69310
تغافل و خطاپوشی در سیره پیامبر اکرم ص
کاظم
دلیری
دانشآموخته سطح 3 حوزه علمیه قم.
author
text
article
2020
per
تغافل، از ارزشهای اخلاق اسلامی است که در جامعه ما چه از نظر علمی و چه از نظر عملی، به مقدار کافی به آن توجه نشده است. این واژه به معنای چشمپوشی از خطاهای دیگران و از بالاترین مراتب عفو و گذشت است. پیامبر اکرم ص که صاحب خُلق عظیم بود، با بهرهگیری از این خصلت به تربیت مردم همت گماشت و در عرصههای مختلف خانوادگی و اجتماعی و سیاسی از آن بسیار بهره برد. در این نوشتار پس از تبیین مفهوم تغافل و اقسام آن و اشارهای به اهمیت و آثار تغافل، برخی عرصههای تغافل در سیره پیامبر اکرم ص را با ذکر نمونههای آن بازگو میکنیم.
فصلنامه ره توشه
معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
2821-2797
1
v.
3
no.
2020
17
29
https://rahtoosheh.dte.ir/article_69311_2726c29f504cdd10277ce8418749f2c0.pdf
dx.doi.org/10.22081/rt.2020.69311
نگرشی تطبیقی بر وضعیت دینی جامعه پیشاقیام امام حسین ع و امام مهدی ع
محمدمهدی
لطفی
دکتری مطالعات تطبیقی ادیان، کارشناس ارشد مهدویت.
author
text
article
2020
per
در طول تاریخ بشریت، در جوامع دینی همیشه کسانی بودهاند که به دلایل گوناگون در برابر تعالیم الهی تاب نیاورده و به دنبال مطامع نفسانی خود رفتهاند. جامعه اسلامی نیز از این آفت به دور نبوده و گروهی به دنبال فرهنگ جاهلی و احیای آن بودند. علیرغم زحمات بسیاری که پیامبر ص برای بنیان نهادن جامعه اسلامی و گسترش آن متحمل شدند، با وفات ایشان وضعیت دینداری مردم سیر قهقرایی داشت. از آنجا که حفظ کیان دین و هدایت جامعه به سوی تعالیم حیاتبخش آن، از وظایف امام است؛ ائمه معصومین: همواره تا حد امکان کوشیدهاند بنا بر مقتضیات زمانه، به روشهای گوناگون به این مهم عمل کنند.
در فرهنگ شیعه، «قیام و حماسه حسینی» (عاشورا) و «قیام و انقلاب مهدوی» (ظهور)، از نقاط عطف حیات دینداران و بلکه بشریت به شمار میرود. «قیام سرخ حسینی» در پیشینه حیات اسلام، باعث آبیاری شجره طیبه دین و رشد و تعالی آن گردید و «قیام سبز مهدوی» در آینده حیات اسلام، موجب ثمردهی این شجره خواهد شد. یکی از مسائلی که در بررسی این دو جریان تاریخساز توجه انسان را به خود جلب میکند، اشتراکات و شباهتهای این دو قیام و رهبران آن است که پرداختن به آن، به مجالی بیش از حوصله یک مقاله نیاز دارد. از این رو در این نوشتار، به بررسی اجمالی وضعیت دینی جامعه پیش از وقوع این دو قیام میپردازیم و آسیبها و آفتهای جامعه اسلامی در این دو دوره را از جهت دینگریزی و دینستیزی مورد بررسی قرار میدهیم.
فصلنامه ره توشه
معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
2821-2797
1
v.
3
no.
2020
29
41
https://rahtoosheh.dte.ir/article_69312_a3ccb09eac3c05e31d107c474ad39e59.pdf
dx.doi.org/10.22081/rt.2020.69312
بایستگیهای پرستاری با تأکید بر سیره حضرت زینب س
سمیه
مالمیر
دانشآموخته حوزه علمیه خواهران و کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی.
author
text
article
2020
per
پرستاری، جایگاه با ارزشی در جامعه اسلامی دارد؛ زیرا خدمت به بیمار و تلاش برای سلامتی او از نظر وجدانهای بشریت، امری ستودنی است. در جامعه اسلامی پرستار صرفاً به خاطر وظیفه شغلی، از بیمار پرستاری نمیکند؛ بلکه خدمت به بیمار را وظیفهای الهی میداند که خداوند متعال بر دوش وی نهاده است. امام خمینی; درباره جایگاه و ارزش پرستار میفرماید: «متوجه باشید که این شغل را به جهات مادی آلوده نکنید که هم کار کرده باشید و هم اجر نبرده باشید».[1] در طول تاریخ اسلام شخصیتهای بسیاری مشتاقانه از بیماران مراقبت میکردند که نمونه بارز آن، وجود مقدس حضرت زینب س است که در واقعه عاشورا، ضمن پرستاری از امام سجاد ع، از ارزشهای اسلامی پاسداری کرد و این معنا را نهادینه نمود که پرستاری صرفاً مراقبت از جسم بیمار نیست؛ بلکه در مرتبه بالاتر، مراقبت از ارزشهای الهی نیز است. در این مقاله با نگاهی به سیره حضرت زینب س، به برخی وظایف پرستاران اشاره میکنیم.
[1]. سیدروحالله موسوی خمینی؛ صحیفه امام؛ ج 12، ص 285.
فصلنامه ره توشه
معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
2821-2797
1
v.
3
no.
2020
41
51
https://rahtoosheh.dte.ir/article_69313_25eb23cad78b8c3ec5b26aa97a3b246b.pdf
dx.doi.org/10.22081/rt.2020.69313
نقش اربعین حسینی در وحدت اسلامی
سیدمحمد
اکبریان
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
author
text
article
2020
per
وحدت اسلامی، یکی از مسائل بنیادین دین اسلام است که بسیاری از ارزشهای اخلاقی، فقهی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بر پایه آن بنا شده، در آیات[1] و روایات دینی مورد تأکید قرار گرفته و برخی احکام و تکالیف دینی بر مبنای آن تشریع شده است. همچنین برخی احکام فقهی بر اساس آن، قابلیت تغییر و تبدل مییابد. رفع نزاع میان مسلمانان و ظلم بر آنها از سوی دشمنان، جز با چنگ زدن بر ریسمان وحدت میسر نیست. برای رسیدن به وحدت اسلامی باید عناصر ایجاد آن را در میان احکام، تعالیم و مسائل تاریخی جهان اسلام جستجو کرد. یکی از این عناصر، استفاده از ظرفیتهای شخصیتی امام حسین ع و قیام آن حضرت و همه حرکتها و نشانههای وابسته به آن حضرت است که یکی از مهمترین آنها در زمان حاضر، راهپیمایی عظیم اربعین است. راهپیمایی اربعین در جهت وحدتبخشی جهان اسلام، ضمن آنکه میتواند بستری برای بهرهبرداری آگاهان و اندیشمندان اسلامی باشد، دشمنان وحدت اسلامی را وحشتزده میکند؛ از همین روست که دشمنان میکوشند با بایکوت خبری این حادثه بزرگ یا بیاهمیت جلوه دادن و نیز به انحراف کشاندن آن، از تأثیر آن بر قلوب و روان انسانها بکاهند. اگر چه عظمت این حادثه با حضور ملیتهای مختلف از سراسر جهان تا آنجاست که علیرغم تلاش برای بایکوت خبری، گاهی عظمت این حادثه بزرگ تیتر اول خبررسانیها میشود؛ برای مثال نشریه آمریکایی «هافینگتون پست» مینویسد: «اگر میخواهی اسلام حقیقی را بشناسی، به زیارت اربعین برو؛ زیرا مراسم ارزشها و الگوهاست. شمار زائران این تجمع، پنج بار بیشتر از مراسم بزرگ و مهم " کومبهمیلای" هندوهاست که هر سه سال یک بار برگزار میشود. در زلزله هائیتی، وزارت دفاع آمریکا فقط چهار میلیون وعده غذایی داد و در اربعین بیش از دویست میلیون وعده غذایی تهیه میشود و همه را خیرین به عهده گرفتهاند».[2]
[1]. آلعمران: 103: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا؛ همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراکنده نشوید و به یاد آرید نعمت الهی بر خود را که دشمن بودید و خداوند در دلهایتان آشتی آورد؛ پس با این نعمت الهی برادر یکدیگر شدید».
[2]. باشگاه خبرنگاران جوان؛ «بازتاب اربعین در نشریه آمریکایی هافینگتون پست»؛ 12/09/1393.
https://www.yjc.ir/fa/amp/news/5060989
فصلنامه ره توشه
معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
2821-2797
1
v.
3
no.
2020
51
62
https://rahtoosheh.dte.ir/article_69314_bff96b7599a8f209b4be6813d615e23f.pdf
dx.doi.org/10.22081/rt.2020.69314
شاخصهایی از مکتب اخلاقی امام رضا ع
صادق
مشکاتی
کارشناس ارشد فلسفه علوم اجتماعی
author
text
article
2020
per
آدمی دوستدار کمال و فضیلتهای انسانی است و به افراد آراسته به فضایل و زیباییهای معنوی و حقیقی، عشق میورزد و دوست دارد با الگو گرفتن از آنها، رفتارهای فردی و اجتماعی خویش را سامان دهد. از همین روست که اسلام با توجه به شناختی که از ماهیت انسان و سعادت او دارد، الگوهای برجستهای را برای رشد و تعالی او قرار داده است. در مکتب اخلاقی اسلام که همه پیشوایان معصوم آن الگوهای بینظیر اخلاق نیکویند، مکتب اخلاقی امام رضا ع یکی از پربارترین مکتبهای اخلاقی است؛ زیرا آن حضرت به سبب اوضاع و احوال روزگار خویش در شرایط مختلفی قرار گرفت و در هر جایی به مناسبتها و شرایط گوناگون، سخنان و رفتارهای ویژه آن شرایط از آن حضرت نقل شد که در نوع خود کمنظیر است. در این مقاله نمونههایی از مکتب اخلاقی امام رضا ع همچون خوشخلقی، سادهزیستی، دستگیری از نیازمندان، تواضع و فروتنی بررسی میشود.
فصلنامه ره توشه
معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
2821-2797
1
v.
3
no.
2020
63
74
https://rahtoosheh.dte.ir/article_69315_8eaa1d98da7822d35a6b649a32f88efc.pdf
dx.doi.org/10.22081/rt.2020.69315
نقش والدین در مدیریت استفاده کودکان از تلویزیون
معصومه سادات
موسوی
کارشناس روانشناسی.
author
text
article
2020
per
کودکی به عنوان حساسترین سن رشد و تربیت، در شکلگیری شخصیت و آینده کودک نقش بسیار مهمی دارد. آموزههایی که کودک در این دوران کسب میکند، جزو ماناترین اطلاعاتی هستند که در ذهنش ثبت میشوند؛ زیرا ذهن کودک سفید، ساده و بسیار تأثیرپذیر است. امروزه کودکان ناگزیر، همراه با رسانهها بزرگ میشوند و تلویزیون به عنوان یکی از جذابترین پدیدههای فرهنگی، عضو مشترک و جداناشدنی همه جوامع و خانوادهها، کودکان را حداقل از حدود دو سالگی به سمت خود میکشاند تا تماشاگر تصاویر و شنونده صداهای آن باشند. میزان این تأثیرات برای همه کودکان یکسان نیست و به عوامل بسیاری، از جمله روش تربیتی و شیوه مدیریتی والدین مرتبط است.
بنابراین شناخت دقیق تأثیرات مثبت و منفی تلویزیون ضروری است؛ زیرا باعث تقویت هر چه بیشتر آثار مثبت آن و ارائه راهکارهای مقابلهای با تأثیرات منفی آن خواهد شد. در این نوشتار سعی شده است پس از بررسی کارکردهای تلویزیون، روشهای کارآمدی برای مدیریت تماشای تلویزیون در کودکان ارائه شود تا والدین بتوانند رسالت خود در فرزندپروری را به انجام رسانند.
از نظر روانشناختی یا فلسفی، کودکی یا بزرگسالی چیزی مربوط به روح، روان و ذهن فرد است. فردی که ذهن و روان او در پایینترین حالت خود باشد، کودک است؛ صرفنظر از اینکه وی از نظر جسمانی چقدر بلندقامت یا عظیمالجثه است. اگر قدرت استدلال یا بهره هوشی فردی هنگام گفتار، رفتار، انتخاب یا تصمیمگیری پایین باشد، میتوان وی را به عنوان فردی نابالغ و یک کودک در نظر گرفت.[1]
[1]. آی. جی. نوانکور، «رادیو و تلویزیون و تعلیم و تربیت اخلاقی کودک»؛ ترجمه سعید ایوبی؛ فصلنامه علمی تخصصی کودک، نوجوان و رسانه؛ ص 124 ـ 125.
فصلنامه ره توشه
معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
2821-2797
1
v.
3
no.
2020
75
96
https://rahtoosheh.dte.ir/article_69316_e687702430b6e8259146737d6df1eb1a.pdf
dx.doi.org/10.22081/rt.2020.69316